محمود وطن‌خواه خانقاه؛ سید ابوتراب احمدپناه؛ مهناز شایسته فر
چکیده
حروف در نگره عرفانی هنر اسلامی، جایگاه ویژه و وجوه معنایی متنوعی دارند. حرف واو از جمله حروفی است که از دل نظام نشانگان عرفانی و صوفیانه برآمده و از این حیث به صورت یک نقشمایه، در سطوح دلالت معنایی مختلفی در آثار هنری فرهنگ‌های مختلف نمود پیدا کرده است. نقشمایه حرف واو به خصوص در آثار هنری فرهنگ ترکی- اسلامی، از حدود سده دوازدهم هجری ...
بیشتر
حروف در نگره عرفانی هنر اسلامی، جایگاه ویژه و وجوه معنایی متنوعی دارند. حرف واو از جمله حروفی است که از دل نظام نشانگان عرفانی و صوفیانه برآمده و از این حیث به صورت یک نقشمایه، در سطوح دلالت معنایی مختلفی در آثار هنری فرهنگ‌های مختلف نمود پیدا کرده است. نقشمایه حرف واو به خصوص در آثار هنری فرهنگ ترکی- اسلامی، از حدود سده دوازدهم هجری قمری به بعد، تکثر و رواج بسیار زیادی دارد که ریشه در عاملیت گفتمان صوفیانه و عرفانی، در جغرافیای فرهنگی آناطولی دارد. در این پژوهش کیفی تاریخی - تحلیلی، با اتخاذ روش نشانه‌شناسی پیرس و نمونهگیری هدفمند، به دستهبندی سطوح دلالتهای معنایی نقشمایه حرف واو پرداخته شده و از نمونه آثار متنوعی از رشتههای مختلف برای نمایش تکثر و رواج این نقشمایه استفاده شده است. از این طریق علاوه بر تحلیل نشانه‌شناختی سطوح شمایلی، نمایهای و نمادین نقشمایه حرف واو، ریشهها و دلایل رواج آن در بافت فرهنگ ترکی- اسلامی، مورد پژوهش قرار میگیرد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که نقشمایه خوشنویسی حرف واو در بافت فرهنگ ترکی- اسلامی، نقشمایهای چندنشانهای (پلیسمیک) و حاوی دلالتهای معنایی متنوعی در ارتباط با انگارههای عرفانی و صوفیانه خوشنویسی اسلامی است.
